In de voetsporen van Eça de Queiroz

Zondag 30 april, de dag met het minste weer tijdens ons verder zonnige weekje in Noord-Portugal, nabij de Douro-rivier. Daarom besloten we de tip van de uiterst vriendelijke meneer van de Posto de Turismo in Baiao te volgen: hij wees ons op een mooi plekje in de buurt, namelijk de fundatie van de 19e eeuwse Portugese schrijver José Maria de Eça de Queiroz. De secretaris leek het wel wat om het voormalige domicilie van een auteur uit vervlogen tijden te bewonderen, ofschoon hij de beste man niet kende. Maar zijn bijnaam, “de Portugese Flaubert”, gaf voldoende vertrouwen om af te reizen.

De reis was aanvankelijk uitstekend: ondanks de bewolking kreeg het gezin van de secretaris mooie vergezichten te zien over de Douro en er was nauwelijks iemand op de weg te bespeuren in deze toch al dunbevolkte contreien. Helaas negeerden we eenmaal de bordjes naar de fundatie, alhoewel dit in Portugal geen enkele garantie biedt dat men op de goede weg zit. We raakten verstrikt in het dorpje Santa Cruz do Douro, en de situatie werd nog penibeler toen we bovenaan vast dreigden te lopen op een behoorlijke helling. Gelukkig beschikt de eega van de secretaris ook op geaccidenteerd terrein over behoorlijke stuurkunsten. De secretaris op zijn beurt deinst zelden terug om in welk land en in welke taal dan ook een lokale bewoner aan te spreken op diens behulpzaamheid.

Zeer aandoenlijk maakte een oude bewoner in het lokale Portugese dialect duidelijk waar we heen moesten en om ons op weg te helpen liep hij voor de auto uit om vervolgens na twee bochten de route naar Eça de Queiroz aan te duiden. Heel fijn, want een paar minuten later reden we onder onderstaande haag naar de fundatie.

Verrassend genoeg was er ieder uur een rondleiding, want zo druk kon het hier toch niet worden? Er sloot gelukkig wel een grote Portugese familie aan, zodat we zeker wisten dat hier echt iets ging aanvangen. Toen de gids vernam dat wij veel talen verstonden, maar helaas niet het Portugees, bleef ze vervolgens tien minuten weg om enkele verstofte memoblaadjes te halen waarop in enkele regels steenkolen Engels een beschrijving stond van het huis en de kamers van Eça de Queiroz. Maar we waren ontroerd door deze geste, net zoals door enkele leden van de Portugese familie die zeer hun best deden om ons tussendoor verder bij te praten over de kamers, objecten en personages in het leven van deze schrijver uit de periode van het realisme.

Een interessant leven had Eça de Queiroz: hij reisde veel en had op een gegeven moment een goede baan in het diplomatieke leven in Parijs. Het huis in Santa Cruz do Douro was van origine van zijn schoonouders. Toen Eça de Queiroz goed in de slappe was zat, kon hij het huis laten opknappen en zijn schrijversloopbaan verder cachet geven. Het bleef twijfelachtig of hij het uiteindelijk echt naar zijn zin had daar in het afgelegen Noorden van Portugal. Naar het schijnt moest hij erg wennen, vergeleken met de luxe die hij in Parijs gewoon was. Anderzijds schreef hij over de streek het boek “De stad en de bergen” dat volgens sommigen juist de omgeving teveel ophemelde.

Hoe dan ook, Eça de Queiroz heeft destijds een prachtige plek uitgekozen. Hij moest wel eerst 3 km met de ezel klimmen vanaf het dichtstbijzijnde station, maar dan had hij ook wat. Opvallend is zijn schrijftafel, een soort secretaire, waar hij niet aan zat, maar aan stond. Eça de Queiroz had ook goede contacten met het koningshuis die hem een aantal kostbaarheden schonk die nog deels in het huis terug te vinden zijn. Ook de hoedenkisten zijn het vermelden waard, evenals het balkon dat destijds als badkamer diende.

Als herinnering aan deze (in ieder geval destijds) beroemde schrijver kocht de secretaris bijgaand souvenir, ook als aandenken aan de heerlijke (straffe) koffie die in Portugal overal wordt gereserveerd.